Dominantie; hoe zit het nu eigenlijk
Dominantie is een term die te pas en te onpas overal opduikt. Het grootste nadeel is alleen dat iedereen zijn eigen definitie heeft en dat de term over het algemeen verkeerd wordt gebruikt. Tijdens de trainingen hoor ik heel vaak dat iemand vind dat hij een dominantie hond heeft. De redenen die hiervoor worden gebruikt zijn over het algemeen de volgende:
- De baas willen zijn
- Als de hond een conflict aangaat met een andere hond
- Als de hond agressie inzet
- Als de hond ongehoorzaam is
Is dit dominantie? Het antwoord lees je in dit artikel.
In de ethologie (de studie naar natuurlijk diergedrag) wordt de term gebruikt om de sociale relaties op lange termijn te beschrijven tussen individuen die tot een groep behoren. Dus het gaat echt om een relatie binnen een groep. Dominantie kan dus nooit een karaktereigenschap zijn. Want het hebben van een relatie heeft niks te maken met je karakter. Doordat het geen karaktereigenschap kan zijn is je hond dus niet per definitie dominant. Dit is afhankelijk van een bepaalde groep.
Waar komt de term vandaan
De term is ontstaan door een onderzoek van David Mech in de jaren 60. Hierbij zijn er verschillende wolven in een te kleine leefomgeving gezet, waar ook nog eens te weinig eten aanwezig was. De wolven hadden geen onderlinge band. Al snel braken er gevechten uit, vanwege voedseltekort en onderlinge ruzies. Op basis van deze informatie is de term dominantie ontstaan. Tegenwoordig weten we dat wolven in gezinnen leven. De roedels bestaan uit ouders en pups. Hierbij wordt er gebruik gemaakt van gezinsregels. Eigenlijk hetzelfde als wat wij doen met onze honden. Wij adopteren ze als gezinslid en binnen de regels van het gezin mogen ze doen en laten wat ze willen.
Hoe zit het dan wel
Emoties zorgen ervoor dat je een bepaald gevoel hebt tijdens een situatie. Als je enthousiast wordt, dan zal je een positieve emotie ervaren en als je denkt dat je in gevaar bent, dan zal je een negatieve emotie ervaren. Op het moment dat je hond stress en een negatieve emotie ervaart, dan zal dat de werking van de 4 F’en te activeren. De 4 F’en zijn: Fight (vechten), Flight (vluchten), Freeze (bevriezen) en Fiddle about (gekke puppy 5 minuten).
Wat je jezelf als eerste stap moet afvragen is hoe voelt mijn hond zich. Is hij blij, boos, bang, etc. Valt je hond uit naar andere honden? Is hij dan blij? Of juist boos of bang? Zodra een emotie negatief is kan dit alleen veranderen d.m.v. positieve ervaringen. Dus als je hond boos of bang is, kan je hem beter begeleiden naar een situatie waarin hij zich weer prettig voelt. Ga hem niet corrigeren! Door een correctie voeg je schrik en/of pijn toe. Dit zorgt ervoor dat de situatie alleen maar negatiever wordt. Daarnaast maakt een uitvallende hond gebruik van 1 van de F’en namelijk fight (vechten). Heeft dit iets te maken met een relatie binnen een bepaalde groep? Is iedereen die je tegenkomt onderweg automatisch een gezinslid? Of zijn het gewoon vreemden die passeren?
Is je hond ongehoorzaam? Waarom is hij dat? Mag hij bijvoorbeeld niet op de bank liggen en doet hij dit toch? Dan kan het zijn dat er een gezinslid is die het toch ‘stiekem’ wel erg leuk vind om de hond op de bank te hebben. Hierdoor denkt je hond van: ‘goh dit ligt lekker’ en de volgende keer wilt hij weer op zo’n lekkere plek liggen.
Het kan ook zijn, dat je hond hier zelf een keer achter is gekomen en heerlijk heeft geslapen op de bank toen jij bijvoorbeeld boven was of even snel boodschappen ging doen. Dit heeft dan ook niks te maken met de baas willen zijn. Je hond vindt de bank gewoon lekkerder liggen dan de vloer of zijn mand. Dat snap ik wel. Ik lig ook veel liever op de bank, dan dat ik op een stoel zit. Er zijn ook honden die de bank helemaal niet prettig vinden en graag op de grond liggen. Zo heeft ieder individu zijn eigen voorkeuren. Nogmaals dit heeft niks te maken met de baas willen zijn.
Ook angst en agressie hebben niks te maken met de baas willen zijn. Angst en agressie zorgt ervoor dat de hond gedrag inzet die ervoor zorgen dat de als bedreigend ervaren partij afstand neemt. Dit begint bijvoorbeeld al met fixeren, waarna een hond gaat grommen en uiteindelijk zal bijten. Als je hond dit gedrag vertoont doe dan alsjeblieft een stap terug en stop waar je mee bezig bent. Ga eerst eens kijken wat je hond je probeert te vertellen. Waar komt het gedrag vandaan. Staat hij over een bot heen gebogen te grommen, dan kan het zijn dat hij heeft geleerd dat als hij zijn bot niet beschermd hij het kwijt raakt. Dan verdedigd de hond zijn bot niet als baas zijnde, maar vanuit de angst hem te verliezen. Probeer in zo’n situatie het bot niet af te pakken. Dat verergert niet alleen de situatie, maar kan ook leiden tot een bijtincident. Laat de situatie even gaan en zodra de hond zelf weg gaat bij het bot of speeltje dan haal je het weg. Eventueel kan je een dun en licht lijntje aan je hond laten hangen, waarmee je hem bij een resource die gevaarlijk is weg kan halen. Vertoond je hond dit gedrag vraag dan een gedragstherapeut om hulp. Die kan de situatie inschatten en een veilig plan maken om je te helpen. In deze situatie kan het helpen om botten en überhaupt eten in zijn bench te geven. Hiermee voorkom je in ieder geval een bijtincident, waarna je met een gedragstherapeut aan het gedrag kan werken.
Nog een ander gedrag dat vaak als dominant wordt beschouwd is rijden. Rijden is in eerste instantie een seksuele handeling, maar het is een handeling die de hond een fijn gevoel geeft. Hierom wordt hij ook ingezet als gedrag om zijn stress emmer weer iets te legen. Als je hond ergens op gaat rijden, dan vind hij de situatie over het algemeen erg spannend. Ook dit heeft niks te maken met een onderlinge relatie in een groep. Dus kunnen we dit niet als dominant kenmerken. Je hond moet zijn spanning gewoon kwijt.
Een ander gedrag die hieronder valt is de fiddle about oftewel de gekke puppy 5 minuten. Je hond vertoont dan plotseling explosief gedrag. Hij reageert hiermee zijn stress af, waardoor hij kalmeert.
Hetzelfde geldt voor markeren. Het gedrag markeren is geen dominantie. Een hond leeft in een geuren wereld. Via plasjes laten honden een bericht achter. Eigenlijk is de hele wereld voor de hond een soort facebook. Hij doet ergens een plasje en de volgende hond leest dit en reageert hierop met weer een plasje. Zo communiceren ze met elkaar op afstand. Welke berichten ze achterlaten en hoe gedetailleerd de berichten zijn weten we niet. Wij hebben niet zo’n goede neus als de honden, maar we weten wel dat honden via plasjes communiceren. We hebben net geleerd dat stress het lichaam aanzet tot actie. Een actie waar het lichaam tot wordt aangezet is het lozen van overbodige ballast. Het is namelijk niet functioneel als je moet plassen terwijl je vlucht. Als je hond dus ineens tegen iemand aan wilt plassen of bij iemand anders in huis plast, dan geeft hij hiermee aan de situatie erg spannend te vinden. Hij heeft stress en zijn lichaam zegt: ’Leeg je blaas, voordat je moet vluchten of vechten.’ Corrigeer je hond hier niet voor! Je hond vind de situatie al spannend genoeg. Als je hem corrigeert, dan maak je de situatie alleen maar spannender. Je kan wel kijken of je de omgeving of situatie leuker kan maken. Dit kan je bijvoorbeeld doen met spel of voer. Markeert je hond (naast het normale plassen) heel vaak, dan kan het nuttig zijn om eens met een gedragstherapeut te overleggen.
Als laatste wil ik het ook hebben over trekken aan de lijn. Soms denken mensen dat trekken aan de lijn dominantie is. Dit komt voort uit de gedachte dat een roedel wolven wordt geleid door de alpha. De alpha zou dan ook altijd vooraan lopen om de rest te leiden. Zoals net besproken bestaat een roedel wolven uit ouders en pups. Binnen de roedel bestaat er een rolverdeling. Op deze manier beschikken de pups over alle vaardigheden die ze nodig hebben om als ze volwassen wolf een eigen roedel te stichten. Een hond die aan de lijn trekt is dus niet dominant. Een hond trekt om 2 redenen aan de lijn. De eerste is omdat de hond het gedrag nooit heeft geleerd en de tweede reden is dat de hond gestrest is. Stress zet het lichaam aan tot actie, waardoor de hond sneller gaat lopen. Het looptempo van een hond ligt standaard al hoger dan ons looptempo. Als het lichaam dan ook nog een signaal krijgt om nog sneller te gaan lopen, dan gaat een hond trekken.
Consequent zijn
We weten nu dat dominantie een sociale relatie betreft binnen een bepaalde groep. Maar ons gezin is een bepaalde groep. Hierom is het zeker wel belangrijk om consequent te zijn in de gestelde regels en grenzen. Op het moment dat je hond het ene moment wel op de bank mag slapen en het andere moment niet, dan is dit zeer verwarrend. Mensen kunnen met elkaar praten wanneer je wel of niet op de bank mag zitten of liggen. Maar honden moeten dit zelf ontdekken vanuit onze reacties. Als je de regels dan per situatie veranderd, is het voor een hond ‘tot frustratie aan toe’ moeilijk om uit te vogelen wat je nu precies wilt. Terwijl als wij consequent zijn in onze regels binnen het hele gezin dan geeft dit veel meer controle en voorspelbaarheid. Dit is nodig voor een veilig gevoel. Een hond die voldoende rust krijgt en zich veilig voelt zal veel minder snel probleemgedrag ontwikkelen dan honden die zich onveilig voelen en dus weinig tot geen controle hebben over hun omgeving.
Neem bij twijfel (of als je vragen hebt) contact met mij op. Voor een gratis telefonisch adviesgesprek van 30 minuten. Ik ga dan met je meedenken voor een oplossing.
Dit artikel is geschreven door Natasja van den Hout, eigenaar van Hondencentrum Heeft een staartje. Het artikel delen via social media wordt zeer op prijs gesteld, mits er een bronvermelding bij zit.
