Lichaamstaal en herkennen stresssignalen

Honden praten de hele dag tegen ons. Het grootste probleem is alleen dat wij spraak als eerste communicatiemiddel hebben en honden gebruiken lichaamstaal als eerste communicatiemiddel. Dit zorgt ervoor dat er weleens sprak is van een miscommunicatie. Om ervoor te zorgen dat de kans op miscommunicatie minder wordt, wil ik jullie wat extra informatie geven over de lichaamstaal van de hond.

Als mens denken wij al snel dat een hond ons in de maling neemt, terwijl hij je gewoon niet begrijpt. Andersom is dit ook het geval. Wellicht geeft jouw hond wel aan iets helemaal niet leuk te vinden, maar herken je gewoonweg de signalen niet.

Om ervoor te zorgen dat jij straks wel de signalen van jouw hond kent, leg ik hier uit hoe lichaamstaal werkt. Als eerste is het heel belangrijk om de neutraal houding van hem te kennen. Dit is de houding die hij aanneemt als hij ontspannen is. Kijk eens goed naar zijn staart, oren en lichaam. Hoe loopt hij door je huis heen?

• Staat de staart omhoog of naar beneden?
• Staan de oren naar voren gericht of juist een beetje naar achter?
• Hoe staat hij op zijn poten? Staat hij met zijn gewicht naar voren, naar achter of is het gewicht mooi verdeeld over alle 4 zijn poten?

Als je op deze 3 vragen een antwoord hebt, dan weet je hoe de neutraal houding van jouw hond eruitziet. Ieder ras heeft zijn eigen neutraal houding en daarnaast is de houding ook nog eens per individu verschillend. De neutraal houding van hem hoeft dus niet gelijk te zijn aan de houding van een andere hond.

Nu je de neutraal houding van jouw hond kent kan je makkelijker inschatten wat hij je per situatie vertelt. Hieronder een opsomming van wat de verschillende kenmerken kunnen betekenen:

Oren:

• Oren naar voren; hij is alert;
• Oren naar voren, waarbij er een frons tevoorschijn komt op de kop; dat betekent dat hij zich op iets aan het focussen is;
• Oren naar achter; dit is iets wat meerdere betekenissen kan hebben, o.a. onzekerheid. Het is heel belangrijk om bij lichaamstaal lezen rekening te houden met het totale plaatje. Alle lichaamstaal signalen per situatie bij elkaar zorgen ervoor dat je kan zien hoe je hond zich voelt.
• Oren in de nek; hij is bang of onzeker;
• Oren opzij; dit zijn spel oren. Let maar eens op als je een trekspelletje met hem doet, dan zet hij zijn oren opzij. Hiermee geeft hij aan dat alles wat hij doet niet gemeend is en maar een spelletje is.

Oren naar voren                                                     Oren naar achter

Staart:

• Staart omhoog; hij is zelfverzekerd/alert;
• Staart naar beneden; hij is onzeker
• Staart tussen de poten; al is het maar een klein beetje, dan is hij bang.

   Staart omhoog                                       Staart tussen de poten

Kwispelen:

• De zwabber kwispel de je krijgt als je thuiskomt; dit is een blije kwispel;
• Alle andere kwispels die je ziet betekenen dat hij gespannen is.

Een kwispelende staart betekend heel vaak spanning en niet blijdschap. Het analyseren van kwispelende honden is voor een professional al een uitdaging om deze reden ga ik hier dan ook niet diep op in. Voor jou is het heel belangrijk om te weten dat er maar 1 blije kwispel is en dat is de zwabber kwispel, waarbij de achterkant van de hond vaak helemaal mee schudt.

Alle andere kwispels die je ziet zijn vaak spanning gerelateerd.

Kop en ogen:

• Een hond die vriendelijk naar je kijkt heeft een zachte warme blik in zijn ogen.
• Een hond die gespannen/angstig is heeft een hele harde blik in zijn ogen.
• Staren; honden staren naar elkaar als ze ruzie maken. Zodra jij een hond aanstaart is dit dan ook zeer intimiderend en onwenselijk.
• Oogwit; dit betekent altijd angst! Hier is geen uitzondering op de regel.
• Het wegdraaien van de kop en ogen is een stress signaal; hij geeft hiermee aan zich onprettig te voelen met wat er op dat moment gebeurt.

Bek, mondhoeken en hijgen:

• Korte mondhoeken; ontspanning;
• Lange mondhoeken; spanning;
• Een open bek waarbij de tanden niet zichtbaar zijn staat voor spel;
• Een open bek met tanden zichtbaar staat voor bijt gevaar.
  Sommige honden doen dit ook als ze lachen of spelen. Er is dan geen sprake van bijtgevaar. Let goed op de situatie waarin dit gedrag zich voordoet, dan merk je snel wat de intentie van de hond is.
  Bij twijfel altijd afstand nemen van de hond. Dit gedrag stopt meestal vanzelf als de afstand tussen jou en de hond groot genoeg is. Veiligheid voor alles!

Je hebt 2 vormen van hijgen. De eerste is als de hond het warm heeft. De tong komt dan iets uit de bek en hij hijgt om warmte te verliezen. De tweede variant is stress. Dit gaat vaak gepaard met de oren die naar achter staan en de mondhoeken die dan naar achter getrokken worden. Hierbij verschijnen er vaak rimpels rond de mondhoeken. Je kan dit verschil het beste in de lente zien. Hoe hijgt jouw hond als hij rustig bij je in de tuin zit en hoe hijgt hij in andere situaties?

  Open bek, tanden bloot               Stress hijgen                                                    Korte mondhoek

Poten en gewicht:

• Duikt hij in elkaar, dan is hij bang. Dit geldt dus ook al als hij iets door zijn poten zakt;
• Leunt hij met zijn gewicht naar voren; dan staat hij klaar om op de prikkel af te gaan;
• Leunt hij met zijn gewicht naar achter; dan geeft hij aan zich onzeker/angstig te voelen;
• Staat hij met zijn gewicht keurig verdeeld over alle 4 de poten; dan is hij ontspannen. In deze staat kan hij ook prima rond blijven kijken.

  Gewicht naar achter                             Gewicht naar voren              Gewicht op 4 poten

Stress en spanningssignalen:

Als laatste heb je dan ook nog aparte stress/spanningssignalen. Hiermee geeft je hond aan de situatie niet helemaal fijn te vinden. De meest voorkomende stresssignalen staan in een 'ladder van agressie'. Zoals hier beneden afgebeeld.

De 'ladder van agressie' laat zien wanneer de signalen van jouw hond gevaarlijk kunnen worden voor de omgeving, jouw gezin of jezelf. Het groene deel zijn de signalen die je iedere dag zal zien. Dit is hetzelfde stressniveau dat wij ook dagelijks ervaren als je wekker gaat. Je wordt wakker van je wekker en denkt 'bleh, ik wil nog niet wakker worden'. Je snoozed je wekker een keer en draait je weer om. Dit betekent niet dat je meteen bang of onzeker bent. Het betekent enkel dat je wekker een situatie creëert die je niet leuk vindt.' Merk je dat jouw hond steeds vaker deze signalen laat zien in een bepaalde situatie? Ga dan niet door met waar je mee bezig bent, maar stop even. Kijk eens of je de situatie anders kan aanpakken, zodat het prettiger wordt voor hem. Negeer je deze signalen? Dan ga je steeds hoger de ladder op en dan kom je bij het gele deel 'angst'.

Vanaf het gele deel is jouw hond bang. Hij zal nu nog proberen om weg te komen uit de situatie. Laat hem hier alsjeblieft in gaan. Door hem de vrijheid te geven om weg te komen uit een situatie leert jouw hond dat hij controle heeft over zijn omgeving. Dit zorgt voor een veilig gevoel, waardoor hij zelfverzekerder wordt.

Zodra je de signalen uit het gele deel negeert of jouw hond dwingt om in de situatie te blijven, dan wordt het pas echt gevaarlijk. Je betreedt nu het rode deel. Het rode deel betekent dat hij zodanig bang is dat hij zich genoodzaakt voelt om agressie in te zetten. Er is nu een serieus bijtgevaarlijke situatie ontstaan. Zet jouw hond 1 van de rode gedragingen in? Doe dan alsjeblieft een stap achteruit en laat hem met rust. Probeer te bedenken waarom hij in het rode deel komt. Wat kan er voortaan anders om dit te voorkomen? Neem gerust contact met mij op, zodat ik met je mee kan denken. Gebeurd dit terwijl je buiten loopt? Ga dan z.s.m. uit de situatie, door bijvoorbeeld in versnelde pas weg te lopen.

Corrigeer een hond NOOIT voor het laten zien van stresssignalen of voor signalen van agressie (bijvoorbeeld grommen, tanden laten zien). Op het moment dat hij al angstig is en je hem corrigeert, dan wordt de situatie daar niet leuker van. Je zorgt er dus voor dat hij alleen maar angstiger wordt, waardoor een hond op den duur echt gaat bijten. Wat er ook kan gebeuren is dat je hem d.m.v. correcties leert dat hij bepaalde stresssignalen (zoals: grommen en tanden laten zien) niet mag gebruiken. Hierdoor zal hij de volgende keer dat hij weer in dezelfde situatie komt deze signalen dus ook overslaan. Correcties maken de situatie dus niet veiliger, maar juist gevaarlijker.

Tip: Probeer (als jullie met zijn tweeën zijn, zodat de 1 zich op de hond kan richten en de ander kan filmen) zoveel mogelijk trainingen te filmen. Na de training bekijk je de video. Een video kan je terugspoelen waardoor je 30x dezelfde 3 seconde (waar je over twijfelt) kan bekijken. Hierdoor kan je veel beter analyseren of jouw hond stress of angst signalen laat zien. Wellicht zie je deze signalen nu nog (omdat je geconcentreerd bent op de training) nog over het hoofd.

Door veel te oefenen en door veel video materiaal te bekijken leer je jezelf aan om steeds meer gedragingen te herkennen. Op den duur zal je dan ook merken dat je veel sneller door hebt wat hij met zijn lichaamstaal laat zien. Wat ook op den duur de kans op miscommunicatie verkleind.

Zit je nu met een vraag over je eigen hond, omdat hij gedrag vertoont waarbij je niet weet hoe je het moet oplossen? Zoek je iemand die naar jouw verhaal luisterd en specifiek advies kan geven voor jouw situatie? Dan denk ik graag tijdens een gratis telefonisch adviesgesprek met je mee.

Dit artikel is geschreven door Natasja van den Hout, eigenaar van Hondencentrum heeft een staartje. Het artikel delen via social media met bronvermelding wordt zeer op prijs gesteld.